Công ước Hà Nội (tên đầy đủ: Công ước của Liên Hợp Quốc về chống tội phạm mạng) được Đại hội đồng Liên Hợp Quốc thông qua theo Nghị quyết 79/243 ngày 24/12/2024, và chính thức mở ký ngày 25/10/2025 tại Hà Nội, Việt Nam.

Đây là văn kiện toàn cầu đầu tiên điều chỉnh toàn diện các hoạt động tội phạm trên không gian mạng, đồng thời khẳng định chủ quyền quốc gia, an ninh mạng và quyền con người trong kỷ nguyên số.

Cấu trúc của Công ước

Công ước gồm 9 chương, 68 điều và 01 tài liệu giải thích (Interpretative Note):

  • Chương I – Quy định chung (Điều 1–5)
    Mục tiêu, phạm vi áp dụng, định nghĩa thuật ngữ, nguyên tắc bảo vệ chủ quyền & quyền con người.
  • Chương II – Hình sự hóa (Điều 6–21)
    Xác định các hành vi phạm tội trên không gian mạng: tin tặc, gian lận, lạm dụng dữ liệu, khai thác trẻ em, rửa tiền kỹ thuật số...
  • Chương III – Quyền tài phán (Điều 22)
    Quy định phạm vi xét xử trong và ngoài lãnh thổ, xử lý các vụ tội phạm mạng xuyên biên giới.
  • Chương IV – Biện pháp tố tụng và thực thi pháp luật (Điều 23–34)
    Cơ chế thu thập chứng cứ điện tử, phong tỏa tài sản, bảo vệ nạn nhân và nhân chứng.
  • Chương V – Hợp tác quốc tế (Điều 35–52)
    Dẫn độ, điều tra chung, thu hồi tài sản, thiết lập mạng lưới liên lạc 24/7 toàn cầu để xử lý tình huống khẩn cấp.
  • Chương VI – Biện pháp phòng ngừa (Điều 53)
    Tăng cường nhận thức, phối hợp công – tư, đào tạo cán bộ tư pháp, ngăn ngừa tội phạm từ sớm.
  • Chương VII – Hỗ trợ kỹ thuật và trao đổi thông tin (Điều 54–56)
    Cơ chế hỗ trợ đào tạo, chia sẻ dữ liệu, nâng cao năng lực điều tra – đặc biệt cho các nước đang phát triển.
  • Chương VIII – Cơ chế thực thi (Điều 57–58)
    Thành lập Hội nghị các quốc gia thành viên để giám sát, đánh giá việc thực hiện Công ước.
  • Chương IX – Các điều khoản cuối cùng (Điều 59–68)
    Hiệu lực, tham gia, sửa đổi, rút lui, và cơ chế giải quyết tranh chấp.

🔹 Tài liệu giải thích (Interpretative Notes): Làm rõ phạm vi áp dụng, cho phép các nước linh hoạt nội luật hóa phù hợp với pháp luật quốc gia.

Điểm mới nổi bật của Công ước

  1. Khẳng định chủ quyền quốc gia trên không gian mạng
    Mỗi quốc gia được toàn quyền xác định cách áp dụng luật, miễn là tuân thủ mục tiêu chung của Công ước.
  2. Thừa nhận tội phạm liên quan đến tài sản kỹ thuật số
    Lần đầu tiên, một văn kiện của Liên Hợp Quốc chính thức đề cập tiền mã hóa và tài sản kỹ thuật số trong khung pháp lý hình sự quốc tế.
  3. Chuẩn hóa tội danh và nghiệp vụ điều tra số
    Bao gồm 06 tội phạm công nghệ cao, 03 tội lạm dụng trẻ em & hình ảnh cá nhân, cùng 05 biện pháp nghiệp vụ về thu thập, phong tỏa và truy xuất dữ liệu điện tử.
  4. Thiết lập mạng lưới 24/7 giữa các quốc gia
    Tạo cơ chế phản ứng nhanh khi có tấn công mạng, yêu cầu hỗ trợ kỹ thuật hoặc “đóng băng” dữ liệu khẩn cấp.
  5. Hiệu lực linh hoạt và đồng thuận rộng rãi
    Công ước chỉ có hiệu lực khi đủ 40 quốc gia phê chuẩn và chỉ được sửa đổi khi có tối thiểu 60 nước tham gia – đảm bảo tính ổn định và đồng thuận quốc tế.

Phạm vi áp dụng và ý nghĩa

  • Phạm vi:
    Áp dụng với mọi hành vi tội phạm mạng và tội phạm truyền thống thực hiện qua mạng, bao gồm truy cập, lưu trữ, chuyển giao và thu thập chứng cứ điện tử xuyên biên giới.
  • Hiệu lực pháp lý:
    Sau khi 40 quốc gia phê chuẩn, Công ước sẽ có hiệu lực sau 90 ngày.
  • Thời gian mở ký:
    • Từ 25/10/2025 tại Hà Nội
    • Đến 31/12/2026 tại Trụ sở LHQ, New York
  • Ý nghĩa:
    • Tạo khuôn khổ pháp lý toàn cầu chống tội phạm mạng.
    • Củng cố an ninh và chủ quyền số của các quốc gia.
    • Tăng cường hợp tác quốc tế, chia sẻ dữ liệu, dẫn độ tội phạm.
    • Bảo vệ người dân, doanh nghiệp và tài sản số trên không gian mạng.

Đối với Việt Nam

Việc chủ trì lễ mở ký Công ước Hà Nội thể hiện vai trò chủ động và vị thế ngày càng cao của Việt Nam trong lĩnh vực an ninh mạng quốc tế.

Sự kiện này giúp Việt Nam:

  • Định hình chính sách toàn cầu về quản trị không gian mạng.
  • Nâng cao năng lực điều tra và phòng chống tội phạm mạng trong nước.
  • Bảo vệ lợi ích quốc gia, người dân và doanh nghiệp Việt trên không gian số.

Kết luận

Công ước Hà Nội không chỉ là một dấu mốc pháp lý toàn cầu, mà còn là thông điệp mạnh mẽ về tinh thần hợp tác quốc tế, bảo vệ chủ quyền số và an toàn con người trong thời đại công nghệ.
Việt Nam – với vai trò nước chủ nhà – đã góp phần đưa thế giới tiến thêm một bước quan trọng trong hành trình xây dựng một không gian mạng an toàn, minh bạch và nhân văn hơn.