Tập trung hóa đã giúp đưa hàng tỷ người vào World Wide Web và tạo ra cơ sở hạ tầng ổn định, mạnh mẽ để tồn tại. Cùng lúc đó, một số ít các thực thể tập trung đã thiết lập một thành trì trên các vùng rộng lớn của World Wide Web, đơn phương quyết định những gì nên và không nên được phép.

Web 3.0 là câu trả lời cho vấn đề nan giải này. Thay vì một Web được độc quyền bởi các công ty công nghệ lớn, Web 3.0 bao hàm sự phân cấp và đang được xây dựng, vận hành và sở hữu bởi người dùng của nó. Web 3.0 đặt quyền lực vào tay các cá nhân hơn là tập đoàn. Trước khi nói về Web 3.0, hãy khám phá những thực thể là tiền thân của Web3.

Web sơ cấp

Hầu hết mọi người nghĩ về Web như một trụ cột liên tục của cuộc sống hiện đại - nó được phát minh và tồn tại mãi mãi kể từ đó. Tuy nhiên, trang web mà hầu hết chúng ta biết ngày nay hoàn toàn khác so với tưởng tượng ban đầu. Để hiểu điều này tốt hơn, sẽ rất hữu ích nếu chia lịch sử ngắn của Web thành các giai đoạn - Web 1.0 và Web 2.0.

Web 1.0: Chỉ đọc (1990-2004)

Năm 1989, tại CERN, Geneva, Tim Berners-Lee đang bận rộn phát triển các giao thức sẽ trở thành World Wide Web. Ý tưởng của anh ấy là sẽ tạo các giao thức mở, phi tập trung cho phép chia sẻ thông tin từ mọi nơi trên Trái đất.

Sự khởi đầu đầu tiên của sáng tạo Berners-Lee, hiện được gọi là 'Web 1.0', xảy ra vào khoảng giữa năm 1990 đến 2004. Web 1.0 chủ yếu là các trang web tĩnh do các công ty sở hữu và gần như không có tương tác giữa người dùng - các cá nhân hiếm khi sản xuất nội dung - sơ khai nhất và gọi là web chỉ Đọc.

Web 1.0 (1990 - 2004). Nguồn: Ethereum. org
Web 1.0 (1990 - 2004). Nguồn: Ethereum. org

Web 2.0: Đọc-Ghi (2004-nay)

Thời kỳ Web 2.0 bắt đầu vào năm 2004 với sự xuất hiện của các nền tảng truyền thông xã hội. Thay vì chỉ Đọc, web đã phát triển thành Đọc-Ghi. 

Thay vì các công ty cung cấp nội dung cho người dùng, họ cũng bắt đầu cung cấp các nền tảng để chia sẻ nội dung do người dùng tạo và tham gia vào các tương tác giữa người dùng với người dùng. Khi có nhiều người truy cập trực tuyến hơn, một số công ty hàng đầu bắt đầu kiểm soát lượng truy cập và giá trị được tạo ra trên web. Web 2.0 cũng khai sinh ra mô hình doanh thu nhờ quảng cáo. Mặc dù người dùng có thể tạo nội dung nhưng họ không sở hữu nội dung đó hoặc hưởng lợi từ việc kiếm tiền từ nội dung đó.

Web 2.0. Nguồn: Ethereum.org
Web 2.0. Nguồn: Ethereum.org

Web 3.0: Đọc-Ghi-Sở hữu

Web3 đã trở thành một thuật ngữ dễ hiểu cho tầm nhìn về một mạng internet mới, tốt hơn. Về cốt lõi, Web3 sử dụng blockchain, tiền mã hóa và NFT để trao lại quyền lực cho người dùng dưới hình thức sở hữu. Một bài đăng năm 2020 trên Twitter đã mô tả: Web1 là chỉ đọc, Web2 là đọc-ghi, Web3 sẽ là đọc-ghi-sở hữu.

Ý tưởng cốt lõi của Web 3.0

Mặc dù rất khó để đưa ra một định nghĩa Web3 là gì, nhưng một vài nguyên tắc cốt lõi đã chỉ ra việc tạo ra nó.

  • Web3 được phân cấp: thay vì các vùng rộng lớn của internet được kiểm soát và sở hữu bởi các thực thể tập trung, quyền sở hữu được phân phối giữa những người xây dựng và người dùng của nó.
  • Không cần cấp phép: mọi người đều có quyền truy cập như nhau để tham gia vào Web3 và không ai bị loại trừ.
  • Có các khoản thanh toán gốc: nó sử dụng tiền mã hóa để chi tiêu và gửi tiền trực tuyến thay vì dựa vào cơ sở hạ tầng lỗi thời của các ngân hàng và bộ xử lý thanh toán.
  • Web3 không đáng tin cậy: nó hoạt động bằng cách sử dụng các cơ chế khuyến khích và kinh tế thay vì dựa vào các bên thứ ba đáng tin cậy.

Tại sao Web 3.0 lại quan trọng?

Các tính năng tuyệt vời của Web3 có thể được chia thành:

Quyền sở hữu

Web3 cung cấp cho bạn quyền sở hữu tài sản kỹ thuật số của mình theo cách chưa từng có. Ví dụ: giả sử bạn đang chơi trò chơi Web2. Nếu bạn mua một vật phẩm trong trò chơi, vật phẩm đó sẽ được liên kết trực tiếp với tài khoản của bạn. Nếu người tạo trò chơi xóa tài khoản của bạn, bạn sẽ mất những vật phẩm này. Hoặc, nếu bạn ngừng chơi trò chơi, bạn sẽ mất giá trị mà bạn đã đầu tư vào các vật phẩm trong trò chơi của mình.

Web3 cho phép sở hữu trực tiếp thông qua token không thể thay thế (NFT). Không ai, kể cả những người tạo ra trò chơi, có quyền lấy đi quyền sở hữu của bạn. Và nếu bạn ngừng chơi, bạn có thể bán hoặc trao đổi các vật phẩm trong trò chơi của mình trên các thị trường mở và thu lại giá trị của chúng.

Chống kiểm duyệt

Trước khi khám phá tính năng này của Web3, hãy xem đặc điểm của Web2.

OnlyFans là trang web nội dung người lớn do người dùng tạo với hơn 1 triệu người tạo nội dung, nhiều người trong số họ sử dụng nền tảng này làm nguồn thu nhập chính. Vào tháng 8 năm 2021, OnlyFans đã công bố kế hoạch cấm nội dung khiêu dâm. Thông báo đã gây ra sự phẫn nộ giữa những người sáng tạo trên nền tảng này, những người cảm thấy họ bị cướp mất thu nhập trên nền tảng mà họ đã giúp tạo ra. Sau phản ứng dữ dội, quyết định nhanh chóng bị đảo ngược. 

Mặc dù những người sáng tạo chiến thắng trong trận chiến này, nhưng nó lại làm nổi bật một vấn đề đối với những người sáng tạo Web 2.0: bạn sẽ mất danh tiếng và lượng người theo dõi tích lũy được nếu bạn rời khỏi một nền tảng.

Trên Web3, dữ liệu của bạn tồn tại trên blockchain. Khi bạn quyết định rời khỏi một nền tảng, bạn có thể mang theo danh tiếng của mình, gắn nó vào một giao diện khác phù hợp rõ ràng hơn với các giá trị của bạn.

Web 2.0 yêu cầu người sáng tạo nội dung tin tưởng nền tảng để không thay đổi quy tắc, nhưng khả năng chống kiểm duyệt là một tính năng gốc của nền tảng Web3.

Các tổ chức tự trị phi tập trung (DAO)

Ngoài việc sở hữu dữ liệu của bạn trong Web3, bạn có thể sở hữu nền tảng này với tư cách là một tập thể, sử dụng các token đóng vai trò như cổ phần trong một công ty. DAO cho phép bạn điều phối quyền sở hữu phi tập trung của một nền tảng và đưa ra quyết định về tương lai của nền tảng đó.

DAO được định nghĩa về mặt kỹ thuật là các hợp đồng thông minh (smart contract) đã được thỏa thuận tự động hóa việc ra quyết định phi tập trung đối với một nhóm tài nguyên (token). Người dùng có token bỏ phiếu về cách sử dụng tài nguyên và mã sẽ tự động thực hiện kết quả bỏ phiếu.

Hạn chế của Web 3.0

Mặc dù có rất nhiều lợi ích của Web3 như đã nói ở trên, nhưng vẫn còn nhiều hạn chế mà hệ sinh thái phải giải quyết để nó phát triển.

Khả năng tiếp cận

Các tính năng quan trọng của Web3, như Đăng nhập bằng Ethereum, đã có sẵn cho mọi người sử dụng với chi phí bằng không. Tuy nhiên, chi phí tương đối của các giao dịch vẫn còn gây khó khăn cho nhiều người. Web3 ít có khả năng được sử dụng ở các quốc gia kém giàu có, đang phát triển do phí giao dịch cao. Trên Ethereum, những thách thức này đang được giải quyết thông qua các giải pháp mở rộng quy mô Layer-2. Công nghệ đã sẵn sàng, nhưng vẫn cần mức độ áp dụng cao hơn ở Layer-2 để mọi người có thể truy cập Web3.

Kinh nghiệm người dùng

Rào cản kỹ thuật đối với việc sử dụng Web3 hiện tại quá cao. Người dùng phải hiểu các mối quan tâm về bảo mật, hiểu tài liệu kỹ thuật phức tạp và điều hướng các giao diện người dùng không trực quan. Mặc dù, các nhà cung cấp ví đang làm việc để giải quyết vấn đề này, nhưng cần có nhiều tiến bộ hơn trước khi Web3 được áp dụng đại trà.

Tiếp nhận

Web3 giới thiệu các mô hình mới đòi hỏi phải học các mô hình tiền thân khác với các mô hình được sử dụng trong Web2. Web3 không khó, nhưng nó khác. Các sáng kiến ​​giáo dục thông báo cho người dùng Web2 về các mô hình Web3 này là rất quan trọng cho sự thành công của nó.

Cơ sở hạ tầng tập trung

Hệ sinh thái Web3 còn non trẻ và đang phát triển nhanh chóng. Do đó, nó hiện chủ yếu phụ thuộc vào cơ sở hạ tầng tập trung (GitHub, Twitter, Discord, v.v.). Nhiều công ty Web3 đang gấp rút lấp đầy những khoảng trống này, nhưng việc xây dựng cơ sở hạ tầng chất lượng cao, đáng tin cậy cần có thời gian.

Một tương lai phi tập trung

Web3 là một hệ sinh thái có nhiều tiềm năng và động lực để phát triển. Gavin Wood đã đặt ra thuật ngữ này vào năm 2014, nhưng nhiều ý tưởng trong số này chỉ mới trở thành hiện thực gần đây. Chỉ riêng trong năm ngoái, đã có sự gia tăng đáng kể về mối quan tâm đến tiền mã hóa, các cải tiến đối với các giải pháp mở rộng Layer-2, các thử nghiệm lớn với các hình thức quản trị mới và các cuộc cách mạng về nhận dạng kỹ thuật số.