Mô hình hiện tại của các mạng xã hội đã từ lâu chỉ là một cuộc chơi khai thác dữ liệu. Các nền tảng lớn như Facebook, Instagram, hay Twitter, đều đã và đang thi nhau thu thập dữ liệu của người dùng, sau đó bán chúng cho các nhà quảng cáo, từ đó khiến sự riêng tư của người dùng bị xâm phạm một cách trầm trọng. 

Tuy nhiên, trong bối cảnh công nghệ đang phát triển và cải thiện, chúng ta đang chứng kiến một cú hích lớn với sự xuất hiện của những nền tảng mạng xã hội phi tập trung (hay còn được gọi là DeSoc). Đây không chỉ là nơi mà người dùng có thể chia sẻ cảm nghĩ cá nhân và thông tin mà không phải lo lắng về sự kiểm duyệt hay rò rỉ dữ liệu. 

Vậy DeSoc thực sự là gì? Và có những dự án nào đang nổi bật trong lĩnh vực này, hãy cùng team cafebit tìm hiểu ngay sau đây!

DeSoc là gì?

DeSoc, viết tắt của Decentralized Social, sự kết hợp giữa mạng xã hội và công nghệ blockchain. Đây được coi là một narrative mang tính cách mạng, nơi mà người dùng chủ động nắm quyền kiểm soát hoàn toàn về nội dung và dữ liệu cá nhân của mình, thay vì phụ thuộc vào các “ông lớn” như trước đây. 

Qua đó, DeSoc giúp trao quyền cho người sáng tạo nội dung được tự do phát triển và sáng tạo mà không phải lo đến vấn đề kiểm duyệt. Trên DeSoc, người dùng không chỉ là những người tiêu thụ nội dung mà còn có thể là những người sở hữu và tạo ra giá trị. 

DeSoc nổi bật với việc giúp người tạo nội dung kiểm soát tốt hơn về dữ liệu, tự do ngôn luận và khả năng kiếm tiền dựa trên số lượng tương tác trên nội dung của họ. 

Các dự án DeSoc thường triển khai dưới dạng tổ chức tự trị phi tập trung (DAO), nhằm mục tiêu ngăn chặn việc kiểm duyệt và tạo ra một cộng đồng công bằng và minh bạch hơn.

Với sự phát triển của công nghệ blockchain, cơ sở hạ tầng DeSoc đã trở nên mạnh mẽ hơn, từ đó gia tăng khả năng xử lý các tương tác trên mạng xã hội và tạo ra một môi trường tương tác an toàn và minh bạch cho người dùng. 

Top những dự án DeSoc nổi bật

Dưới đây là một vài những dự án nổi bật trong lĩnh vực này:

Deso

Decentralized Social (hay còn được gọi là DeSo) đúng với tên gọi của mình là dự án tiên phong trong lĩnh vực mạng xã hội phi tập trung. Đây là một nền tảng blockchain Layer 1 giúp xây dựng một hệ sinh thái mạng xã hội và giúp người dùng tự do kiểm soát thông tin cá nhân, hồ sơ và nội dung của mình.

Với DeSo, người dùng được thoải mái đăng tải nội dung một cách tự do, mà không phải lo lắng về sự can thiệp từ bất kỳ tổ chức trung gian nào. 

Một trong những điểm độc đáo của DeSo chính là khả năng tạo ra cơ hội kiếm tiền cho người dùng thông qua các công cụ quen thuộc trong cộng đồng crypto như Social Tokens, Social DAOs, Social NFTs, Social Tipping,...

Với việc raise thành công 200 triệu $ qua các vòng gọi vốn, bao gồm sự tham gia của hơn 22 nhà đầu tư lớn như a16z, Coinbase Ventures, Sequoia, Winklevoss Capital, Polychain Capital, và Pantera Capital,... DeSo đã chứng minh sức hút và tiềm năng của mình trong cộng đồng đầu tư và người dùng.

Farcaster

Farcaster hiện đang là một trong những dự án giao thức DeSoc có tiếng trên thị trường hiện nay, phát triển dựa trên blockchain của Ethereum và được chính founder của Ethereum là Vitalik thường xuyên sử dụng.

Dự án được phát triển với mục tiêu giúp người dùng tự quản lý thông tin của mình mà không phụ thuộc vào bất kỳ tổ chức trung gian khác. 

Bên cạnh đó, Farcaster còn nổi bật với việc hỗ trợ mạnh mẽ cho những nhà phát triển. Giao thức này cung cấp các công cụ để giúp tạo ra những Dapps mới một cách dễ dàng, từ đó giúp mở rộng khả năng tương tác của người dùng trong hệ sinh thái Farcaster.

Qua đó có thể thấy dự án này có tham vọng rất lớn khi muốn tạo dựng cho mình một hệ sinh thái riêng cho những ứng dụng DeSoc được build trên ngay chính nền tảng Farcaster. Điều này có điểm thuận lợi ở chỗ giúp đáp ứng nhu cầu đặc thù của từng cộng đồng người dùng khác nhau.

Hệ sinh thái của Farcaster hiện tại khá đa dạng, với nhiều Dapps được hoàn thiện tốt, trong đó có: 

  • Warpcast: Đây là một ứng dụng mạng xã hội dành cho người dùng Web3, có giao diện tương tự như Twitter (nay là X). Ngay cả founder của Ethereum Vitalik Buterin cũng hoạt động rất sôi nổi trên nền tảng này, thậm chí còn đăng tải nhiều bài post trên đây hơn so với Twitter. 
  • Kiwi News: Cho phép người dùng chia sẻ liên kết đến các sự kiện, bài báo, hoặc video, tạo nên một cộng đồng tương tác cao. Người dùng có thể bình chọn cho nội dung yêu thích hoặc đăng ký làm nội dung với các nhà xuất bản mà không cần đến quảng cáo. 
  • Paragraph: Một nền tảng xuất bản bản nội dung phi tập trung, từ đó cung cấp một giải pháp tương tự như Substack nhưng được tích hợp thêm nhiều tính năng đặc biệt như tùy chỉnh nội dung linh hoạt, tự động hóa quá trình gửi email và nhận phân tích chi tiết về lượng tương tác trong nhóm của mình. 

Vào năm 2022, Farcaster đã huy động thành công 30 triệu $ do quỹ Andreessen Horowitz (a16z) dẫn đầu và còn có sự tham gia của nhiều quỹ đầu tư lớn khác như Multicoin Capital, Coinbase Ventures,... 

Với sự hậu thuẫn mạnh mẽ từ các "ông lớn" trong ngành và cộng đồng người dùng lớn mạnh, nhiều khả năng Farcaster có khả năng trở thành một trong những giao thức hàng đầu khi xu hướng DeSoc bùng nổ trên thị trường thời gian tới.

Friend.tech

Friend.tech là một trong những dự án DeSoc thu hút sự chú ý lớn của cộng đồng thời gian gần đây mặc dù vẫn gặp phải nhiều ý kiến trái chiều về mô hình "ponzi" của mình. Đây là một trong những dapp đầu tiên mainet trên Base - blockchain Layer 2 do sàn Coinbase đầu tư.

Điểm đặc biệt của Friend.tech chính là việc sử dụng cơ sở dữ liệu từ X (trước đây là Twitter) của tỷ phú Elon Musk. Điều này giúp người dùng mới có thể dễ dàng tạo tài khoản và không bị mất thời gian khi đăng ký thông tin. Mục tiêu của dự án là biến Friend.tech thành nền tảng Web3 chuyên kết nối các KOL với người hâm mộ và fan trung thành của họ. 

Mỗi KOL có thể tạo ra một nhóm chat riêng tư, và để tham gia nhóm này, người dùng/fan hâm mộ phải sở hữu "share" - một token hoạt động theo chuẩn ERC-20. Có một điểm đặc biệt ở đây đó chính là các KOL không được phép tạo ra share mà phải mua lại từ thị trường, tương tự như fan. Từ đó tránh việc giá của các share bị ôm hàng và thao túng bởi những người KOL này. Thay vào đó, KOL sẽ được chia sẻ một phần doanh thu từ phí mua bán share. 

Mô hình này của Friend.tech đã gây ra nhiều tranh cãi và chỉ trích khi một số người coi dự án như một hình thức "ponzi". Vào đầu tháng 5 vừa qua, Friend.tech đã tiến hành airdrop cho người dùng, sự kiện này đã khiến giá của token $FRIEND bị giảm đáng kể.

Hiện tại, giá của token này đang ở mức $1.4, tương đương với market cap chỉ khoảng $20 triệu. 

Mức market cap này của Friend.tech vẫn còn tương đối khiêm tốn so với một số dự án DeSoc khác như CyberConnect, Hooked Protocol hay Open Campus. 

Lenster

Lenster là một mạng xã hội đặt nền móng trên hệ sinh thái Lens Protocol, một giao thức mạng xã hội Web3 được phát triển trên mạng lưới Polygon. 

Mục tiêu chính của Lenster là tạo ra một không gian mạng xã hội an toàn và minh bạch, nơi mà người dùng có thể tương tác, chia sẻ nội dung và tham gia vào các hoạt động mà không cần lo lắng về rủi ro bị theo dõi hoặc vi phạm quyền riêng tư. 

Lenster cam kết đảm bảo vấn đề bảo mật thông tin cũng như các hành vi của người dùng, điều này phản ánh qua cách thức xác thực người dùng. Khác với các mạng xã hội truyền thống chỉ đòi hỏi mật khẩu và tên đăng nhập, Lenster yêu cầu người dùng phải sở hữu một tên miền .Lens (NFT được bán trên OpenSea) và liên kết với tài khoản Lenster của họ. 

Tuy nhiên, điều này cũng là một trong những rào cản lớn khiến Lenster gặp khó khăn trong việc thu hút người dùng mới. Trong quá khứ, giá của một NFT trên Lens Protocol đã từng đạt đến mức 200$ và khiến cộng đồng crypto rất fomo về dự án.

Tuy nhiên, mặt trái của việc này là tạo ra một rào cản tài chính tương đối lớn đối với người dùng mới muốn tham gia mạng xã hội này. 

Hơn nữa, việc sở hữu NFT mới chỉ là bước khởi đầu, tương tác trên mạng xã hội này đòi hỏi các chi phí phát sinh khác như phí gas trên mạng lưới. Với mới phí tốn kém như trên đã khiến người dùng chán nản và dần rời khỏi Lens Protocol và chuyển sang các nền tảng khác.

Hiện tại, giá của một NFT của Lens đã giảm đáng kể, chỉ còn khoảng 2$ (tương đương giảm 99% so với mức đỉnh) đồng thời volume giao dịch hàng ngày cũng rất khiêm tốn.

Mặc dù từng làm mưa làm gió trong một thời gian, song Lenster đang đối diện với thách thức trong việc giữ vững và phát triển tệp khách hàng của mình. Hy vọng dự án sẽ sớm tìm được giải pháp giải quyết vấn đề này để thu hút thêm users trở lại sử dụng nền tảng của mình.

CyberConnect

Khác với các dự án trên, nền tảng DeSoc của CyberConnect chạy trên các blockchain phổ biến như BNB Chain, Ethereum và Polygon. 

Với CyberConnect, người dùng có thể xây dựng hồ sơ cá nhân, chia sẻ nội dung đa dạng từ hình ảnh đến video, và kết nối với cộng đồng rộng lớn một cách minh bạch và phi tập trung.

Một điểm đặc biệt mà CyberConnect hướng đến là việc phát triển theo hướng biểu đồ xã hội (Social Graph), nhằm hỗ trợ người dùng truy cập vào nhiều ứng dụng mạng xã hội khác nhau một cách dễ dàng và đồng thời bảo vệ thông tin cá nhân của họ. 

Trái ngược với các mạng xã hội truyền thống như Facebook hay Instagram, CyberConnect không chỉ tập trung vào việc chia sẻ thông tin mà còn giúp người dùng truy cập vào nhiều dự án DeSoc trong Web3, từ đó giúp mọi người tiết kiệm thời gian và đồng bộ dữ liệu trên các nền tảng một cách xuyên suốt

Dự án này đã raise được hơn 25 triệu $ qua 2 vòng gọi vốn với sự tham gia của các VCs hàng đầu thị trường như Multicoin Capital, Sky9 Capital, Animoca Brands,...

Native token của CyberConnect là CYBER đã được mở bán trên Coinlist vào ngày 18/5/2023, đây là dự án đầu tiên đánh dấu sự trở lại mạnh mẽ của ICO trên Coinlist sau hơn một năm vắng bóng trong thời kỳ thị trường downtrend năm 2022.

Một số dự án khác

Ngoài những dự án kể trên, còn một số dự án cũng trong mảng DeSoc này và giành được nhiều sự quan tâm và chú ý của cộng đồng như:

  • Phaver
  • Hooked Protocol
  • Open Campus
  • Mirror
  • Galxe

Tổng kết

Bất chấp những trở ngại về cơ sở hạ tầng ở thời điểm hiện tại, các nền tảng DeSoc vẫn cho thấy nhiều hứa hẹn. Hệ sinh thái SocialFi không chỉ là nơi giải quyết các vấn đề về bảo mật mà còn là nơi mà những người sáng tạo nội dung và người dùng có thể tương tác và kiếm tiền một cách công bằng và minh bạch. 

Cùng với sự phát triển của công nghệ blockchain, hy vọng DeSoc sẽ tiếp tục mang lại những bước tiến mới lạ và giải quyết các vấn đề còn tồn đọng của các trang mạng xã hội tập trung hiện nay.