Strategy, Inc. của Michael Saylor là công ty tiên phong, chuyển gần như toàn bộ dự trữ tiền mặt sang Bitcoin. Thành công ban đầu của Strategy – với cổ phiếu tăng hàng nghìn phần trăm kể từ năm 2020 – tạo hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ.

Theo Bloomberg, hơn 100 công ty niêm yết tại Mỹ và Canada đã chuyển đổi mô hình tài chính sang dạng treasury crypto, dùng vốn vay và phát hành trái phiếu để gom tài sản số. Khi xu hướng bắt đầu, cổ phiếu của họ tăng bùng nổ – thậm chí vượt xa giá trị số crypto đang nắm giữ. Nhưng khi thị trường quay đầu, chiến lược này trở thành con dao hai lưỡi.

Một trong những trường hợp theo sau gây chú ý nhất là SharpLink Gaming, công ty thậm chí bỏ hẳn ngành game, bổ nhiệm đồng sáng lập Ethereum làm chủ tịch và tuyên bố mua lượng lớn ETH.

Hệ quả: cổ phiếu SharpLink tăng sốc 2.600% chỉ trong vài ngày, trở thành hiện tượng đầu cơ điển hình. Nhưng ngay sau đó, cổ phiếu lao dốc 86% từ đỉnh, khiến vốn hóa thị trường của công ty chỉ còn bằng 0,9 lần giá trị Ethereum mà họ nắm giữ.

Bong bóng cổ phiếu kho bạc crypto xì hơi

Bloomberg theo dõi 138 doanh nghiệp áp dụng mô hình này và ghi nhận:

  • Giá cổ phiếu trung vị giảm 43% từ đầu năm
  • Trong cùng thời gian:
    • Bitcoin chỉ giảm 7%
    • S&P 500 +6%
    • Nasdaq 100 +10%

Ngay cả Strategy — biểu tượng của mô hình kho bạc Bitcoin — cũng giảm 60% từ đỉnh tháng 7, dù vẫn còn cao hơn 1.200% so với thời điểm bắt đầu mua BTC năm 2020.

Sự phân hóa này cho thấy: đầu tư crypto không biến một doanh nghiệp thành doanh nghiệp tăng trưởng, và giá trị cổ phiếu không thể phụ thuộc hoàn toàn vào biến động tài sản số.

Chuyên gia Fedor Shabalin (B. Riley Securities) nhận xét sắc lạnh:

“Nhà đầu tư nhận ra rằng những khoản nắm giữ này gần như không tạo ra lợi suất gì ngoài việc để tiền nằm yên.”

Rủi ro đến từ chính đòn bẩy mà các doanh nghiệp đang dựa vào

Điểm yếu chí mạng của mô hình “treasury crypto” nằm ở cách các doanh nghiệp huy động vốn.

  • Strategy và nhiều công ty khác đã phát hành hơn 45 tỷ USD trái phiếu chuyển đổi và cổ phiếu ưu đãi để mua crypto.
  • Trong khi đó, tài sản họ mua — Bitcoin, Ethereum, các token khác — không tạo ra dòng tiền, không trả cổ tức, không mang lại lợi nhuận hoạt động.

Nhưng nợ thì vẫn đến hạn, lãi trái phiếu và cổ tức ưu đãi vẫn phải trả đều.

Điều này tạo ra tình thế mismatch lớn giữa nghĩa vụ tài chính liên tục và tài sản không sinh lợi.

Tương lai: ngành tài chính cần điều chỉnh?

Các chuyên gia cảnh báo rằng việc hàng loạt doanh nghiệp sử dụng đòn bẩy để mua crypto có thể trở thành một rủi ro hệ thống nhỏ, đặc biệt nếu lãi suất duy trì cao hoặc thị trường crypto biến động mạnh.

Nếu không điều chỉnh chiến lược, nhiều doanh nghiệp có thể đối mặt:

  • áp lực thanh khoản,
  • rủi ro tái cấp vốn,
  • sự giám sát chặt hơn của cơ quan quản lý,
  • và khả năng siết quy định đối với mô hình “crypto treasury”.

Lời kết

Hiện tượng “mua crypto để pump cổ phiếu” có thể khiến thị trường chứng khoán đối mặt yêu cầu kiểm soát giống như SPAC từng trải qua — sau một giai đoạn bùng nổ rồi sụp đổ.

Cuối cùng, làn sóng doanh nghiệp chạy theo “chiến lược Saylor” đã cho thấy một bài học đắt giá: crypto có thể trở thành tài sản dự trữ, nhưng không thể thay thế mô hình kinh doanh thực tế. Khi thị trường thuận lợi, hiệu ứng FOMO đẩy giá cổ phiếu lên nhanh hơn cả giá trị mà doanh nghiệp tạo ra. Nhưng khi chu kỳ đảo chiều, đòn bẩy tài chính phơi bày toàn bộ rủi ro.

Nếu các công ty không sớm tái cân bằng giữa tăng trưởng thực và tài sản đầu cơ, mô hình “kho bạc crypto” sẽ không những không mang lại giá trị dài hạn mà còn trở thành điểm yếu chí mạng trong những giai đoạn điều chỉnh mạnh. Lựa chọn tiếp tục lao theo chiến lược này hay quay về nền tảng kinh doanh cốt lõi sẽ quyết định ai sống sót khi thị trường bước vào giai đoạn kiểm chứng khắc nghiệt hơn.