Tổng quan về sàn DEX

Sàn DEX là gì

Sàn giao dịch phi tập trung (hoặc DEX) là sàn giao dịch tiền điện tử không cần sử dụng dịch vụ của bên thứ ba để vận hành đối với tài sản crypto.

Người dùng hoàn toàn có quyền kiểm soát quỹ và các giao dịch, điều này tránh rủi ro trong vấn đề bảo mật, hacker hay lừa đảo.

Trong sàn phi tập trung (DEX), việc kiểm soát nguồn tiền hay đánh thuế rất khó. Chức năng của DEX cũng giống với các nền tảng tập trung truyền thống, nhưng ngược lại nó cung cấp cơ chế giao dịch ngang hàng trực tiếp dựa vào việc thực hiện smart contract.

Phân biệt DEX và CEX

Dưới đây là một số yếu tố khác biệt giữa DEX và CEX:

Tiêu chí đánh giá DEX uy tín

• Uy tín
  Độ uy tín được thể hiện qua số năm hoạt động, cách sàn đối diện và xử lý các vấn đề khi họ gặp phải đối với cộng đồng. Ngoài ra, các sàn uy tín cũng thông báo rõ ràng về các hoạt động của họ thông qua Blog hoặc Twitter.
• An toàn & Bảo mật cao
  Sàn giao dịch là nơi trữ lượng tiền rất lớn nên là mục tiêu nhắm đến của các hacker. Để người dùng tin tưởng vào sàn, họ thường công bố các bản Audit từ đối tác bên thứ 3. Ngoài ra, bạn có thể đánh giá độ bảo mật của sàn thông qua số đợt sàn bị tấn công và mức thiệt hại của họ, càng ít càng tốt.
• Trải nghiệm
  Trải nghiệm là yếu tố quan trọng giúp sàn thu hút người dùng ở lại với sàn. Trải nghiệm được đánh giá qua tốc độ, độ mượt, tính logic của các tính năng được sàn tích hợp để hỗ trợ người dùng.
• Thanh khoản
  Thanh khoản là yếu tố hàng đầu để đánh giá chất lượng của sàn. Các trader lớn cần sàn có thanh khoản cao để đáp ứng việc giao dịch với mức độ trượt giá thấp nhất. Đối với các sàn DEX, các bạn có thể đánh giá phần nào thanh khoản của sàn thông qua chỉ số TVL (Tổng giá trị bị khóa trong giao thức DeFi).
• Phí giao dịch/Phí gas
  Phí giao dịch ở các sàn DEX thường cố định ở mức 0.3% và không có sự khác biệt nhiều giữa các sàn. Tuy nhiên, người dùng nên chú ý đến phí blockchain, vì mỗi lần giao dịch trader cần trả phí Token allowance, Phí gas trên blockchain.
• Nhiều tính năng
  Các tính năng này sẽ hỗ trợ trải nghiệm người dùng rất nhiều. Ví dụ như Sushiswap hỗ trợ nhiều tính năng như DEX, Lending, Payment, Cross-chain Swap (Bridge),… Từ đó người dùng có thể sử dụng tất cả dịch vụ trong một dự án một cách dễ dàng.
• Có sự cải tiến
  Sự cải tiến về mặt sản phẩm là yếu tố then chốt chứng minh dự án vẫn năng nổ hoạt động và còn sức cạnh tranh so với các dự án khác.

Cơ chế hoạt động trên sàn DEX

Có nhiều loại DEX khác nhau, có thể được chia thành 03 loại sau: On-chain order books (Các sổ lệnh trên chuỗi), Off-chain order books (các sổ lệnh ngoài chuỗi), và AMM (các nhà tạo lập thị trường tự động).

On-chain order books (Các sổ lệnh trên chuỗi)

Sổ lệnh trên chuỗi được lưu trữ trực tiếp trên sổ cái phân tán: Bất kỳ ai cũng có thể lưu trữ và truy cập bản sao của sổ lệnh và bất kỳ ai cũng có thể gửi lệnh của riêng mình để được đưa vào sổ lệnh miễn là sổ cái phân phối được công khai.

Off-chain order books (các sổ lệnh ngoài chuỗi)

Là sổ lệnh được lưu trữ bởi một tổ chức tập trung bên ngoài sổ cái phân tán. Tổ chức tập trung giúp các bên khám phá các bên khác đưa ra đề nghị về nội dung và có thể hạn chế quyền truy cập để xem hoặc gửi sổ lệnh.

Nhà tạo lập thị trường (Automated Market Makers – AMM)

AMM là các giao thức tự quản, hay chính là các công cụ đem lại tính thanh khoản tự động cho các sàn giao dịch. Các giao thức này sử dụng hợp đồng thông minh – các chương trình máy tính tự thực hiện – để xác định giá của tài sản kỹ thuật số và cung cấp tính thanh khoản. Tại đây, giao thức gộp thanh khoản vào các hợp đồng thông minh.

Về bản chất, về mặt kỹ thuật, người dùng không giao dịch chống lại các đối tác – thay vào đó, họ đang giao dịch chống lại tính thanh khoản bị khóa bên trong các hợp đồng thông minh. Các hợp đồng thông minh này thường được gọi là pool thanh khoản.

Đối với AMM, bất kỳ thực thể nào cũng có thể trở thành nhà cung cấp thanh khoản miễn là nó đáp ứng các yêu cầu được mã hóa cứng trong hợp đồng thông minh.

AMM hoạt động như thế nào?

Có hai điều quan trọng cần biết trước tiên về AMM:

Các cặp giao dịch mà bạn thường tìm thấy trên một sàn giao dịch tập trung tồn tại dưới dạng “nhóm thanh khoản” riêng lẻ trong AMM.

Thay vì sử dụng các nhà tạo lập thị trường chuyên dụng, bất kỳ ai cũng có thể cung cấp tính thanh khoản cho các nhóm này bằng cách ký gửi cả hai tài sản được đại diện trong nhóm.
Vai trò của nhà cung cấp thanh khoản

AMM yêu cầu thanh khoản để hoạt động bình thường. Các pool không được cấp vốn đầy đủ rất dễ bị trượt giá. Để giảm thiểu trượt giá, AMM khuyến khích người dùng gửi tài sản kỹ thuật số vào các pool thanh khoản để những người dùng khác có thể giao dịch với các khoản tiền này.

Như một động lực, giao thức thưởng cho các nhà cung cấp thanh khoản (LP) một phần nhỏ phí trả cho các giao dịch được thực hiện.

Ngoài ra, AMM còn phát hành token quản trị cho LP cũng như các nhà giao dịch. Như tên gọi của nó, token quản trị cho phép chủ sở hữu có quyền biểu quyết về các vấn đề liên quan đến quản trị và phát triển giao thức AMM.

Đặc điểm cơ bản của sàn DEX

Khác với hệ thống tập trung truyền thống, hệ thống phi tập trung sử dụng một mạng lưới thanh toán ngang hàng (P2P) tự động mà không có sự can thiệp của một tổ chức trung gian nào.

Lượng tài sản luôn được nắm giữ bởi chủ sở hữu và lưu trữ an toàn trong ví, được bảo mật bởi một khóa duy nhất. Nếu số tiền được nắm giữ hoàn toàn bởi chủ sở hữu thì sẽ không cần phải tin tưởng vào bên thứ ba.

Khi việc để lộ thông tin cá nhân thường xảy ra với giao dịch tập trung, sự ẩn danh chính là chìa khóa cũng như bước đột phá của DEX.

So sánh Sàn Giao Dịch Phi Tập Trung Với Tập Trung

Sàn giao dịch là nền tảng hỗ trợ các hoạt động mua/bán, trao đổi các loại tiền mã hóa với nhau. Tùy vào tính chất mà các sàn giao dịch cũng được chia thành nhiều hình thức khác nhau như sàn giao dịch tập trung hay phi tập trung.

Điểm khác biệt lớn nhất giữa sàn Dex và Cex chủ yếu là sự khác biệt trong cách thức hoạt động của nó.

Sự khác biệt giữa sàn giao dịch tiền tử tập trung và phi tập trung

Tính an toàn và bảo mật

• DEX: được đánh giá cao hơn vì nó không dựa trên một hệ thống cụ thể nào để tạo điều kiện cho hacker tấn công. Ngoài ra, việc sập sàn giao dịch là rất bất khả thi.
• CEX: Mặc dù được trang bị phương pháp tối ưu nhất nhưng cũng không thể tránh khỏi rủi ro bị hacker tấn công. Hiện nay, hầu như không có cam kết bồi thường tài sản cho các nhà đầu tư nếu xảy ra tình huống bị mất sạch.

Quyền kiểm soát quỹ

• DEX: Bạn được toàn quyền quyết định, quản lý kể cả nguồn vốn và quy trình xét duyệt thông qua private key.
• CEX: Phụ thuộc vào sự kiểm soát của sàn chủ quản bạn đầu tư.

Tính xác thực

• DEX: Ứng dụng công nghệ blockchain để tạo ra một môi trường công bằng và minh bạch, nơi mọi người đều có thể ẩn đi danh tính.
• CEX: Có thể thao túng thị trường bằng cách tạo ra các đồng tiền giả để điều chỉnh xu hướng nhằm chuộc lợi. 

Tính ẩn danh

• DEX: Không qua bên trung gian nên mọi thông tin cá nhân người dùng đều được bảo mật tuyệt đối.
• CEX: Tuân thủ nghiêm ngặt luật AML và KYC nên sàn này đòi hỏi bạn phải cung cấp đầy đủ thủ tục, chứng từ trong mỗi lần trao đổi. Việc nặc danh tại sàn này gần như là không thể.

Ưu và nhược điểm của sàn DEX

Ưu điểm

• Không phải KYC: Đối với sàn DEX, những gì bạn  cần là một ví tiền điện tử mà không phải cung cấp bất cứ thông tin cá nhân nào. Bạn hoàn toàn yên tâm giao dịch mà không lo bị kiểm soát bởi luật pháp hay bị đánh cắp thông tin.
• Quyền kiểm soát : khi sử dụng CEX bạn sẽ trao quyền nắm giữ tài sản vào tay của sàn, bạn hoàn toàn nắm và toàn quyền sở hữu tài sản của mình. Tất cả các giao dịch được diễn ra minh bạch thông qua Smart Contract.
• Tính ẩn danh: Khi sử dụng các sàn giao dịch DEX, bạn sẽ không cần xác minh danh tính. Việc duy nhất cần làm là tạo một địa chỉ ví và kết nối với sàn giao dịch là xong. Do đó, thông tin của bạn hoàn toàn được ẩn danh trên môi trường Blockchain.
• Tính bất biến: Đối với DEX thì các hacker gần như là không thể tấn công và chiếm đoạt tài sản của người dùng. Vì tài sản của người dùng nằm trên Blockchain được bảo mật bởi các node trong mạng lưới.
• Rất nhiều tùy chọn: Các DEX như Uniswap cho phép mọi người tạo một cặp token. Bạn có thể tạo ra một token Liquidity Pool mới và bắt đầu hoán đổi nó lấy token của bạn bè ngay lập tức.

Nhược điểm

• Sử dụng khá phức tạp: cơ chế trên DEX là việc sở hữu một đồng coin bất kỳ thông qua hoạt động hoán đổi (swap). Trong một số trường hợp, với những đồng coin ít phổ biến hoặc không có nhiều thanh khoản trên sàn DEX đó thì người dùng sẽ phải swap qua nhiều đồng trung gian khác nhau.
• Trải nghiệm người dùng: Nhiều lựa chọn trong giao dịch như lệnh cắt lỗ, giao dịch ký quỹ, công cụ phân tích kỹ thuật và cho vay không có sẵn trên hầu hết các sàn giao dịch phi tập trung.
• Khối lượng giao dịch và tính thanh khoản: Khối lượng giao dịch của các sàn DEX vẫn quá nhỏ bé so với các sàn CEX. Tính thanh khoản của DEX chủ yếu phụ thuộc vào số lượng người giao dịch hoạt động trên nền tảng.
• Phí giao dịch: Tại các sàn DEX, hầu hết đều chưa hỗ trợ người dùng kiểm tra thanh khoản trong pool. Nhưng mức slippage mặc định cho các giao dịch của các sàn DEX này thường được để ở mức 0,5%.

Một số sàn phi tập trung uy tín hiện nay

Nếu bạn thấy được sức hấp dẫn của các sàn phi tập trung, bạn nhất định phải trải nghiệm ngay TOP 3 sàn DEX uy tín  dưới đây: 

1. Uniswap

Uniswap được ra đời từ năm 2018 bởi Uniswap Laps, đây là ứng dụng mô hình tạo lập thị trường tự động AMM, vận hành trên blockchain của Ethereum, cho phép người dùng giao dịch các token tiêu chuẩn ERC-20 với nhau.

Uniswap V3 là phiên bản mới nhất của Uniswap, được nâng cấp thêm tính năng Optimism giúp phí gas giảm đi đáng kể. Đặc biệt, ở phiên bản này cũng giúp giảm thiểu rủi ro trượt giá và giảm giá so với Uniswap V2.

2. PancakeSwap

Pancake Swap được ra mắt vào tháng 9 năm 2020, Pancake Swap là một sàn DEX áp dụng mô hình tạo lập thị trường tự động (AMM), cho phép người dùng swap token tiêu chuẩn BEP-20 trên blockchain Binance Smart Chain (BSC).

Sàn DEX này còn giúp người tham gia thu về khoản lợi nhuận lớn khi tạo thanh khoản, farm hay staking. Nhờ hoạt động trên BSC mà Pancake Swap có phí giao dịch rẻ hơn và tốc độ xử lý giao dịch nhanh chóng hơn Uniswap.

3. 1inch

Đây là sàn DEX cho phép người dùng giao dịch token với mức giá tốt nhất hiện nay. 1inch hoạt động trên blockchain Polygon, Ethereum và Binance Smart Chain.

Tại 1inch, người dùng có thể swap mọi token tiêu chuẩn ERC-20. Bên cạnh token 1INCH, sàn còn ra mắt Chi Gas Token (CHI) giúp giảm phí giao dịch tối đa cho người dùng.

Lời kết

Sàn giao dịch phi tập trung (DEX) là một phần không thể thiếu cho các blockchain xuyên chuỗi. Một hệ sinh thái khép kín sẽ mang lại những trải nghiệm nhất quán cho người dùng.

Sàn DEX giải quyết được hầu hết các vấn đề mà nền tảng tập trung gặp phải, vì người dùng được tiếp cận với một phương pháp trao đổi tiền an toàn hơn nhiều.

Tuy nhiên, chúng vẫn chưa phổ biến lắm trong khi các vấn đề đặt ra về tính pháp lý vẫn chưa có lời giải đáp. DEX chắc chắn có rất nhiều tiềm năng, nhưng chúng vẫn còn một chặng đường dài trước khi có thể trở thành xu hướng chính.

>>> Xem thêm bài khác của chúng tôi về: Hướng dẫn sử dụng sàn PancakeSwap