Nhìn lại Kinh tế Việt Nam năm 2023 có gì đáng chú ý!

Năm 2023 đã khép lại khi tình hình kinh tế thế giới vẫn còn nhiều diễn biến phức tạp và khó lường. Bất chấp những dấu hiệu phục hồi vào đầu năm, kinh tế thế giới vẫn phải "gồng gánh" nhiều thách thức từ chiến sự khốc liệt tại rải Gaza, lạm phát tăng cao, giá cả hàng hóa leo thang, đến chuỗi cung ứng toàn cầu mất cân đối.

Theo báo cáo của Qũy tiền tệ Thế giới, dưới tác động của "Cơn địa chấn tài chính", kinh tế toàn cầu năm 2023 thấp hơn mức 3,3 - 3,5% vào năm 2022. Chính vì vậy, kinh tế thế giới năm 2023 là câu chuyện về sự kiên cường của các quốc gia giữa những bất ổn để quay trở lại xu hướng sản xuất trước đại dịch.

Trong bối cảnh đó, Việt Nam đã trở thành một điểm sáng trong nền kinh tế toàn cầu với những kết quả đáng chú ý:

• Tăng trưởng kinh tế cao: Tăng trưởng GDP đạt trên 5%, thấp hơn chỉ tiêu của Chính phủ đề ra (6,5%), nhưng là mức khá cao so với nhiều quốc gia trong khu vực thế giới.
• Kinh tế vĩ mô ổn định: Việt Nam tiếp tục thuộc nhóm các nước kiểm soát tốt lạm phát khi CPI tháng 12/2023 tăng 3,58% so với tháng 12/2022.
• Giải ngân vốn đầu tư công tăng cao: Đến hết tháng 11/2023, ước giải ngân vốn đầu tư công đạt khoảng 65,1% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao, cao hơn 6,77% về tỷ lệ so với cùng kỳ 2022.
• Xuất khẩu phục hồi trở lại: kim ngạch xuất nhập khẩu năm 2023 chính thức cán mốc 683 tỷ USD, xuất siêu ước tính đạt 28 tỷ USD.

Những kết quả cho thấy Việt Nam đã có những bước đi đúng đắn trong việc ứng phó với những khó khăn, thách thức của kinh tế thế giới, đồng thời tự tạo những cơ hội để vươn lên phát triển mạnh mẽ.

Và, kinh tế Việt Nam năm 2023 thực chất là một câu chuyện về sự kiên cường giữa những bất ổn sóng gió. Những thách thức đến từ triển vọng tăng trưởng kinh tế toàn cầu, đặc biệt là nhu cầu nhập khẩu của các nước đối tác thương mại lớn; xu hướng thắt chặt chính sách tiền tệ tiếp tục diễn ra và kéo dài; rủi ro nợ công tăng cao và hỗ trợ tài khóa cho nền kinh tế bị thu hẹp.

Trong nước, những hiện tượng tiêu cực như tình trạng thiếu điện, lạm phát giá vàng, bất động sản trầm lắng và nhiều lãnh đạo doanh nghiệp vướng vòng lao lý,... đã trở thành rào cản cho sự phục hồi tăng trưởng của Việt Nam.

Tuy nhiên, nhận diện bối cảnh mới trong và ngoài nước, Việt Nam đã và đang phát huy hiệu quả tiềm lực quốc gia và đã gặt hái những thành công chưa từng có về mặt kinh tế trong năm 2023.

Hãy cùng Cafebit điểm lại tất cả những chuyển động kinh tế đáng chú ý năm 2023 của Việt Nam!

Tốc độ tăng trưởng kinh tế ấn tượng

Theo báo cáo của Ngân hàng Thế giới (WB), Việt Nam trong năm 2023 đã duy trì được tốc độ tăng trưởng kinh tế mà nhiều quốc gia trên thế giới kỳ vọng. Cụ thể, tăng trưởng GDP của Việt Nam đạt trên 5%, cao hơn mức dự báo 4,7% đầu năm của WB, đưa quy mô nền kinh tế theo giá hiện hành ước đạt 10.221,8 nghìn tỷ đồng, tương đương 430 tỷ USD.

Về cơ cấu nền kinh tế năm 2023, khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản chiếm tỷ trọng 11,96%; khu vực công nghiệp và xây dựng chiếm 37,12%; khu vực dịch vụ chiếm 42,54%; thuế sản phẩm trừ trợ cấp sản phẩm chiếm 8,38%. Đặc biệt, xuất khẩu vẫn là điểm sáng của nền kinh tế, với kim ngạch cả năm ước đạt 355,5 tỷ USD. Trong đó, nhóm hàng công nghiệp chế biến tiếp tục là trụ đỡ xuất khẩu khi ước đạt 313,73 tỷ USD trong năm, chiếm 88,5%.

Sự tăng trưởng của xuất khẩu chủ yếu nhờ vào các thị trường lớn như Hoa Kỳ, Trung Quốc, EU,... Trong đó, thị trường Trung Quốc mở cửa đã tạo nên cú hích lớn cho ngành xuất khẩu nông sản Việt Nam. Đặc biệt, sầu riêng xuất khẩu chính ngạch đạt kỷ lục hơn 2,2 tỷ USD, trở thành mặt hàng chiếm tỷ trọng lớn nhất.

Cơ hội trở thành trung tâm sản xuất công nghệ cao

Năm 2023 là năm đáng nhớ của Việt Nam trong việc thu hút dòng vốn FDI cực khủng vào lĩnh vực sản xuất công nghệ cao. Theo các chuyên gia, thành công lớn nhất trong năm của Việt Nam là đã nâng cấp quan hệ đối tác đối tác lên mức chiến lược toàn diện với Hoa Kỳ và Nhật Bản. Việc nâng cấp này sẽ tác động rất lớn đến nền kinh tế của Việt Nam, đưa Việt Nam trở thành trung tâm sản xuất công nghệ cao của thế giới trong tương lai.

Nhiều "đại bàng" lớn như Nvidia, Boeing, Walmart của Mỹ; Uniqlo, Aeon của Nhật Bản, Central Group của Thái Lan,... đều đánh giá cao tiềm năng nội lực của Việt Nam để trở thành điểm đến hấp dẫn nhất cho các nhà đầu tư nước ngoài. Xét theo quốc gia đầu tư, trong năm nay đã có 6 quốc gia, vùng lãnh lãnh thổ thuộc nhóm đầu tư tỷ đô vào Việt Nam, lần lượt là: Singapore 6,8 tỉ USD, Nhật Bản 6,5 tỉ USD, Hong Kong 4,6 tỉ USD, Trung Quốc 4,4 tỉ USD, Hàn Quốc 4,4 tỉ USD, Đài Loan 2,8 tỉ USD.

Tuy nhiên, để việc đầu tư vào Việt Nam thuận lợi hơn, các nhà đầu tư nước ngoài vẫn ưa "khẩu vị” M&A. Cụ thể, trong danh sách các thương vụ M&A tiêu biểu năm 2023, ngoại trừ thương vụ Vinfast Auto hợp nhất với Black Spade Acquisition Co, có thể kể đến thương vụ Sumitomo chi khoảng 1,5 tỷ USD mua 15% cổ phần VPBank, AEON chi 4.300 tỷ đồng mua 100% vốn góp tại Công ty Tài chính TNHH MTV Bưu điện từ SeABank, ESR đầu tư 450 triệu USD mua cổ phần BW Industrial…

Nhiều dự án giao thông lớn về đích

Hạ tầng giao thông Việt Nam được ưu tiên đầu tư mạnh mẽ trong năm 2023. Bộ Giao thông vận tải đã khởi công 26 dự án, trong đó có 9 dự án thành phần đường bộ cao tốc với tổng chiều dài 475 km, nâng tổng số km đường bộ cao tốc trên cả nước lên 1.892 km. Nhà nước đã đầu tư 96.000 tỷ đồng cho hạ tầng, đặc biệt là các dự án cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 1, vành đai 3 TP.HCM, vành đai 4 Hà Nội, sân bay Long Thành. Đây là động thái nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và phát triển kinh tế-xã hội.

Bên cạnh đó, đề xuất hệ thống đường sắt cao tốc Bắc Nam được tiếp tục chuẩn bị, thể hiện tầm nhìn và lộ trình phát triển kết cấu hạ tầng giao thông rõ ràng. Trong nhiệm kỳ 2021-2025, ưu tiên phát triển mạng lưới đường bộ, nhiệm kỳ sau ưu tiên phát triển đường sắt cao tốc. Bước đi này thể hiện sự quan tâm đặc biệt và đúng đắn của Đảng, Nhà nước trong việc đầu tư có trọng tâm, trọng điểm, không dàn trải, nhằm đạt hiệu quả cao trong phát triển kinh tế.

Lãi suất tiết kiệm xuống mức "thấp kỷ lục"

Ngân hàng Nhà nước đã 4 lần giảm lãi suất điều hành trong năm 2023, đưa mặt bằng lãi suất về mức thấp nhất trong lịch sử. Lãi suất tiền gửi tiết kiệm kỳ hạn 12 tháng hiện dao động trong khoảng 3,8-5,6%/năm, thấp hơn nhiều so với mức 7-10%/năm hồi đầu năm.

Động thái này nhằm hỗ trợ doanh nghiệp và người dân phục hồi sau đại dịch, kích thích tiêu dùng và đầu tư, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô.

Cụ thể, việc giảm lãi suất sẽ giúp doanh nghiệp giảm chi phí tài chính, từ đó tăng khả năng sản xuất kinh doanh. Đối với người dân, lãi suất tiết kiệm thấp sẽ giúp họ có thêm tiền để chi tiêu, tiêu dùng, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Bên cạnh đó, việc giảm lãi suất cũng sẽ khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư, mở rộng sản xuất kinh doanh, tạo thêm việc làm, tăng thu nhập cho người dân.

"Đánh thức" bất động sản sau kỳ ngủ đông kéo dài

Trong những năm gần đây, thị trường bất động sản Việt Nam đã trải qua nhiều thăng trầm. Sau giai đoạn tăng trưởng nóng, thị trường bất động sản bắt đầu chững lại và có dấu hiệu suy giảm trong năm 2022.

Tình hình bất động sản thế giới cũng không mấy khả quan. Thị trường bất động sản Trung Quốc vẫn là một trong những thị trường bất động sản lớn nhất và sôi động nhất thế giới. Tuy nhiên, thị trường này cũng đang rơi vào cảnh "điêu đứng" vì không thể gồng gánh.

Trước tình hình bất động sản thế giới có nhiều biến động, Chính phủ Việt Nam đã có những động thái để giải cứu thị trường bất động sản trong nước.

Một mặt, Chính phủ đã thành lập tổ công tác trực thuộc Thủ tướng Chính phủ để chỉ đạo, phối hợp với các bộ, ngành, địa phương giải quyết các vướng mắc, khó khăn của doanh nghiệp bất động sản. Điển hình, tại Thành phố Hồ Chí Minh, đến nay đã giải quyết được 67 dự án (tương đương 37,2%) so với số lượng 180 dự án ban đầu. Tại Hà Nội, đã chỉ đạo và giải quyết được 419 dự án.

Mặt khác, Chính phủ đã phối hợp với Quốc hội ban hành Luật Kinh doanh bất động sản (sửa đổi) và Luật Nhà ở (sửa đổi). Hai luật này sẽ có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2025, được coi là khung pháp lý quan trọng, với nhiều quy định mới đáng chú ý, đảm bảo quyền lợi, nghĩa vụ của các bên tham gia, giúp thị trường thêm minh bạch, bền vững.

Những động thái của Chính phủ đã góp phần quan trọng vào việc ổn định thị trường bất động sản, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp và người dân tiếp tục đầu tư, kinh doanh, mua bán bất động sản.

Giá vàng "phi mã" chưa từng thấy

Giá vàng miếng SJC trong năm 2023 đã lập một kỷ lục chưa từng có trong lịch sử. Tại thị trường thế giới, giá vàng giao ngay đã vượt mốc 2.050 USD/ounce, mức cao nhất kể từ tháng 3/2022. Trong nước, giá vàng miếng SJC cũng tăng lên mức 79 triệu đồng/lượng, cao hơn 20 triệu đồng so với đầu năm 2023.

Theo giới phân tích, giá vàng trong nước liên tục biến động thất thường trong những năm gần đây là do Ngân hàng Nhà nước (NHNN) độc quyền nhập khẩu vàng miếng SJC. Việc khan hiếm nguồn cung khiến cho giá vàng trong nước bị đẩy lên cao, tạo điều kiện cho các hành vi đầu cơ, thao túng giá.

Trước diễn biến tăng chóng mặt về giá vàng, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo trực tiếp Ngân hàng Trung ương, các Bộ, Ngành vào cuộc để dứt khoát không để tình trạng "vàng hóa" nền kinh tế xảy ra và xử lý nghiêm các hành vi thao túng giá.

Miền Bắc "đói" điện, người dân "đau đầu"

Tình trạng thiếu điện ở miền Bắc đang ngày càng nghiêm trọng, gây ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt và sản xuất của người dân. Theo thống kê của Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), trong tháng 7/2023, sản lượng điện thiếu hụt ở miền Bắc lên tới 1,8 tỷ kWh, cao hơn mức thiếu hụt bình quân trong tháng 6/2023 là 1,3 tỷ kWh, và bằng 50% tộng lượng điện tiêu thụ của Hà Nội.

Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng thiếu điện ở miền Bắc là do nhu cầu sử dụng điện tăng cao trong bối cảnh thời tiết nắng nóng kéo dài, trong khi nguồn cung điện chưa đáp ứng đủ. Ngoài ra, việc một số nhà máy điện bị sự cố, ngừng vận hành cũng góp phần khiến tình trạng thiếu điện thêm trầm trọng.

Trước tình trạng cắt điện luân phiên kéo dài, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh hoạt và sản xuất của người dân, Chính phủ đã có loạt biện pháp chỉ đạo quyết liệt.

Cụ thể, Chính phủ yêu cầu Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) giải quyết triệt để tình trạng thiếu điện, không để thiếu điện trong bất cứ trường hợp nào. Đồng thời, Chính phủ cũng yêu cầu EVN và các đơn vị liên quan kiểm điểm, làm rõ trách nhiệm của các tập thể, cá nhân liên quan đến tình trạng thiếu điện.

Cán bộ quan chức và những con số "biết nói"

Trong năm 2023, một loạt lãnh đạo doanh nghiệp vướng lao lý. Một trong những vụ việc nổi bật nhất là vụ án bà Trương Mỹ Lan, Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần Vạn Thịnh Phát, bị khởi tố, bắt tạm giam về tội "Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng". Bà Lan rút ruột vay từ Ngân hàng TMCP Sài Gòn (SCB) số tiền hơn 1 triệu tỷ đồng và 1.300 khoản vay với dư nợ 677.000 tỷ đồng tại SCB. Vụ án hé lộ hệ sinh thái 1.000 công ty con của Vạn Thịnh Phát; số bị hại trong vụ việc được xác định là 42.000 nhà đầu tư mua trái phiếu; 45 lãnh đạo, cán bộ ngân hàng SCB và 8 lãnh đạo, cán bộ Ngân hàng Nhà nước bị truy tố.

Ông Nguyễn Cao Trí - Chủ tịch HĐQT, Tổng Giám đốc Tập đoàn Capella - bị cáo buộc chiếm đoạt 1.000 tỷ đồng từ bà Lan sau khi người này bị bắt, xóa bỏ quyền sở hữu của bà Trương Mỹ Lan tại Công ty Văn Lang.

Ông Nguyễn Khánh Hưng - Chủ tịch Công ty CP Đầu tư LDG - bị khởi tố về hành vi “Lừa dối khách hàng” liên quan đến vụ án “Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ” xảy ra tại dự án xây chui hơn 500 căn nhà dự án khu dân cư Tân Thịnh ở xã Đồi 61, huyện Trảng Bom, Đồng Nai.

Có thể thấy những năm gần đây, công tác phòng chống tham nhũng ở Việt Nam đã đạt được những kết quả tích cực, thể hiện qua việc hàng loạt quan chức, từ cấp cao đến cấp thấp, đã bị xử lý kỷ luật, thậm chí truy cứu trách nhiệm hình sự.

Dự báo tăng trưởng kinh tế 2024 của Việt Nam

Tại Diễn đàn Nhịp đập Kinh tế Việt Nam 2023, Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (CIEM) đã công bố cập nhật 3 kịch bản tăng trưởng kinh tế Việt Nam năm 2024. Theo đó, kịch bản thấp GDP tăng trưởng 5,5%, kịch bản cơ sở GDP tăng 6% và kịch bản cao GDP tăng trưởng 6,5%.

Từ những phân tích kỳ vọng, CIEM dự báo, GDP năm 2024 có thể tăng trưởng tương ứng với kịch bản cơ sở nhất (6%). Để đạt được mức tăng trưởng đó, nhóm nghiên cứu của CIEM đề xuất tập trung vào một số giải pháp, gồm:

• Tập trung ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, trong đó đặc biệt tập trung nhiều hơn cho các động lực tăng trưởng kinh tế;
• Tiếp tục cải thiện thể chế và môi trường kinh doanh;
• Hoàn thiện cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất;
• Tăng cường hỗ trợ cho các chủ thể sản xuất kinh doanh và thúc đẩy phát triển thị trường hàng hoá dịch vụ.

Dự báo này tương đối sát với dự báo gần nhất của một số định chế tài chính quốc tế như WB dự báo 5,5% (tháng 8/2023); IMF dự báo 5,8% (tháng 10/2023); ADB dự báo 6% (tháng 9 và tháng 12/2023).

Năm 2024 được nhận định vẫn là năm không dễ dàng với kinh tế Việt Nam, bởi những khó khăn trong nội tại nền kinh tế của năm 2023 vẫn còn kéo dài đến năm 2024. Trong khi đó, tình hình địa chính trị thế giới vẫn diễn biến phức tạp và khó lường, tăng trưởng kinh tế thế giới vẫn được dự báo giảm nhẹ, trong đó có nhiều nước đối tác thương mại lớn của Việt Nam. Cùng với đó, lạm phát được dự báo vẫn ở mức cao, thậm chí có thể cao hơn năm 2023, do đó việc điều hành chính sách tiền tệ của Việt Nam sẽ khó khăn, và đòi hỏi sự linh hoạt hơn…

Tuy nhiên, điểm tích cực là kinh tế tăng trưởng ổn định trong thời gian dài tạo đà và lực cho phục hồi thuận lợi hơn. Vị thế chính trị và thương mại của Việt Nam ngày càng được quốc tế chú trọng hơn (nâng cấp quan hệ với Mỹ, Nhật; một số hiệp định thương mại tự do mới phát huy hiệu lực…). Nhà nước chú trọng hỗ trợ phục hồi kinh tế, một số chính sách hỗ trợ đã được Quốc hội đồng ý kéo dài sang 2024.

Lời kết

Nhìn lại kinh tế Việt Nam năm 2023, có thể thấy rằng nền kinh tế đã đạt được những kết quả khả quan, vượt qua nhiều khó khăn, thách thức.

Tuy nhiên, năm 2024 được dự báo vẫn sẽ là một năm không dễ dàng với kinh tế Việt Nam, bởi những khó khăn trong nội tại nền kinh tế của năm 2023 vẫn còn kéo dài đến năm 2024. Trong khi đó, tình hình địa chính trị thế giới vẫn diễn biến phức tạp và khó lường, tăng trưởng kinh tế thế giới vẫn được dự báo giảm nhẹ, trong đó có nhiều nước đối tác thương mại lớn của Việt Nam. Cùng với đó, lạm phát được dự báo vẫn ở mức cao, thậm chí có thể cao hơn năm 2023, do đó việc điều hành chính sách tiền tệ của Việt Nam sẽ khó khăn, và đòi hỏi sự linh hoạt hơn…

Để đạt được mục tiêu tăng trưởng kinh tế năm 2024, Chính phủ cần tiếp tục thực hiện các giải pháp ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, trong đó đặc biệt tập trung nhiều hơn cho các động lực tăng trưởng kinh tế. Đồng thời, cần tiếp tục cải thiện thể chế và môi trường kinh doanh, hoàn thiện cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất, tăng cường hỗ trợ cho các chủ thể sản xuất kinh doanh và thúc đẩy phát triển thị trường hàng hoá dịch vụ.