Rủi ro lãi suất là gì?

Rủi ro lãi suất hay còn gọi là rủi ro thị trường là rủi ro xảy ra do sự thay đổi bất lợi của lãi suất trên thị trường đối với giá trị của trái phiếu, giấy tờ có giá, các công cụ tài chính có lãi suất trên sổ sách kinh doanh của ngân hàng, tổ chức tín dụng. Theo dõi bài viết dưới đây để cùng tìm hiểu rủi ro lãi suất là gì? và các thông tin liên quan đến rủi ro lãi suất nhé!

Rủi ro lãi suất là gì?

Rủi ro lãi suất (tiếng Anh là Interest Rate Risk) là nguy cơ mà bất kỳ ngân hàng thương mại nào cũng phải đối mặt. Nó liên quan đến việc giảm lợi nhuận hoặc tổn thất tài sản do sự thay đổi của lãi suất gây ra. Sự mất cân đối giữa kỳ hạn của các tài sản và nợ có thể dẫn đến các rủi ro lãi suất.

Sự biến động lãi suất thị trường có thể gây ảnh hưởng đến các hoạt động kinh doanh và tài chính về nhiều mặt, cụ thể:

• Tác động đến doanh thu và lợi nhuận ngân hàng: Làm giảm thu nhập và tăng chi phí của ngân hàng, từ đó gây ảnh hưởng tiêu cực đến biên lợi nhuận.
• Tác động đến giá trị của các khoản đầu tư: Làm giảm giá trị tài sản, đặc biệt là các khoản đầu tư tài chính như trái phiếu, cổ phiếu và quỹ đầu tư.
• Tác động đến chi phí vay: Lãi suất tăng khiến chi phí vay tăng và ngược lại.
• Tác động đến khả năng trả nợ: Nếu lãi suất tăng, người vay có nguy cơ không thể trả nợ, từ đó làm tăng rủi ro mất tiền của các tổ chức và cá nhân.

Đặc điểm của rủi ro lãi suất

1. Biến đổi không dự đoán được: Lãi suất có thể biến đổi theo nhiều yếu tố, bao gồm chính trị, tình hình kinh tế, biến đổi thị trường, và sự biến đổi của yếu tố quốc tế. Sự không dự đoán được này khiến việc ước tính và quản lý rủi ro trở nên khó khăn.
2. Ảnh hưởng đến giá trị tài sản: Thay đổi trong lãi suất có thể ảnh hưởng đến giá trị của các tài sản tài chính như trái phiếu và cổ phiếu. Lãi suất tăng có thể làm giảm giá trị của trái phiếu hiện có, trong khi lãi suất giảm có thể thúc đẩy giá trị cổ phiếu.
3. Tác động đối với tài sản bất động sản: Lãi suất ảnh hưởng đến thị trường bất động sản. Khi lãi suất tăng, việc vay vốn trở nên đắt đỏ hơn, dẫn đến giảm khả năng mua nhà và đầu tư vào bất động sản.
4. Ảnh hưởng đối với tiền vay và tiết kiệm: Lãi suất quyết định mức lãi vay và lãi suất tiết kiệm. Khi lãi suất tăng, lãi suất vay cũng tăng, làm tăng gánh nặng trả nợ đối với người vay. Ngược lại, lãi suất tiết kiệm càng cao, càng khuyến khích người dân tiết kiệm hơn là tiêu tiền.
5. Rủi ro tái định giá trái phiếu: Khi lãi suất thay đổi, giá trị của các trái phiếu có thể bị ảnh hưởng. Trái phiếu có lãi suất cố định có nguy cơ bị tái định giá theo mức lãi suất hiện tại, ảnh hưởng đến giá trị thị trường của chúng.
6. Tác động đối với doanh nghiệp: Lãi suất ảnh hưởng đến chi phí vay của các doanh nghiệp. Lãi suất tăng có thể làm tăng chi phí vay, ảnh hưởng đến khả năng đầu tư và mở rộng kinh doanh.
7. Khả năng tài chính cá nhân bị ảnh hưởng: Tăng lãi suất có thể làm tăng chi phí của khoản vay cá nhân, như vay mua nhà hoặc vay mua ôtô. Điều này có thể ảnh hưởng đến khả năng thanh toán và quản lý tài chính cá nhân.
8. Ảnh hưởng đối với chính trị và chính sách kinh tế: Chính phủ thường can thiệp vào lãi suất để điều chỉnh nền kinh tế. Tuy nhiên, việc điều chỉnh lãi suất không luôn dễ dàng và có thể gây ra ảnh hưởng đối với sự ổn định chính trị và kinh tế.

Phân loại rủi ro lãi suất

Rủi ro lãi suất gây tác động trực tiếp đến hoạt động của ngân hàng và các nhà đầu tư trái phiếu. Do đó, người ta thường phân loại rủi ro lãi suất thành hai loại chính là rủi ro lãi suất ngân hàng và rủi ro lãi suất trái phiếu.

Rủi ro lãi suất ngân hàng

Đây là rủi ro mà ngân hàng phải đối mặt khi có sự chênh lệch giữa lãi suất huy động và lãi suất cho các khoản vay. Nếu lãi suất tăng, chi phí huy động sẽ tăng, trong khi lãi suất cho khoản vay vẫn được giữ nguyên, dẫn đến giảm lợi nhuận và tiềm ẩn rủi ro tài chính.

Rủi ro lãi suất trái phiếu

Các nhà đầu tư trái phiếu phải đối mặt với loại rủi ro này khi có sự thay đổi của lãi suất thị trường. Nếu lãi suất tăng, giá trị trái phiếu sẽ giảm và ngược lại. Điều này gây ra rủi ro cho các nhà đầu tư trái phiếu, đặc biệt là đối với trái phiếu có kỳ hạn dài và không có tính thanh khoản cao.

Ngoài ra, rủi ro lãi suất còn có thể được phân loại theo các cách sau:

• Rủi ro hiển nhiên: Là loại rủi ro xuất hiện do sự biến đổi của đường cong lãi suất, khi các kỳ hạn khác nhau có xu hướng thay đổi đồng đều.
• Rủi ro đường cong lãi suất: Là một loại rủi ro phát sinh khi hình dạng của đường cong lợi suất thay đổi. Nếu đường cong lợi suất trở nên đảo ngược, tức là lãi suất của kỳ ngắn hạn cao hơn lãi suất của kỳ dài hạn, thì những người đầu tư sẽ phải đối mặt với rủi ro mất tiền.
• Rủi ro cơ bản: Là rủi ro xảy ra khi các cơ sở lãi suất khác nhau thay đổi không đồng đều. Ví dụ, bên tài sản có cho vay và bên tài sản nợ đi vay dựa trên các cơ sở lãi suất khác nhau, chẳng hạn như LIBOR và SIBOR. Khi đó, sự thay đổi khác nhau của hai cơ sở này sẽ gây ra rủi ro lãi suất cơ bản.

Nếu căn cứ vào giá trị thì rủi ro lãi suất được chia thành 2 loại sau:

• Rủi ro về thu nhập: Là khả năng làm giảm thu nhập lãi ròng khi lãi suất thị trường thay đổi. Loại rủi ro này làm thay đổi chi phí huy động vốn và lượng lãi thu được từ các khoản cho vay theo những cách khác nhau, từ đó gây ảnh hưởng đến thu nhập của ngân hàng.
• Rủi ro giảm giá trị tài sản: Đây là loại rủi ro khiến cho giá trị của tài sản có và tài sản nợ của ngân hàng thay đổi khác nhau, từ đó làm cho giá trị thị trường của vốn chủ sở hữu cũng thay đổi theo. 

Nguyên nhân dẫn đến rủi ro lãi suất

1. Biến động kinh tế: Sự thay đổi trong hoạt động kinh tế có thể ảnh hưởng đến lãi suất. Khi kinh tế phát triển mạnh, ngân hàng có thể tăng lãi suất để kiểm soát lạm phát. Ngược lại, trong thời kỳ suy thoái, lãi suất có thể giảm để khuyến khích vay vốn và đầu tư.
2. Lạm phát: Mức lạm phát cao có thể khiến Ngân hàng trung ương tăng lãi suất để giảm sự tiêu thụ và kiềm chế lạm phát. Tuy nhiên, tăng lãi suất có thể ảnh hưởng đến việc vay vốn và đầu tư của doanh nghiệp.
3. Chính trị và sự ổn định: Khủng hoảng chính trị, xung đột quốc tế hoặc sự không ổn định trong môi trường chính trị có thể làm tăng rủi ro lãi suất. Nhà đầu tư thường tìm kiếm an toàn trong thời kỳ không chắc chắn, dẫn đến việc tăng cầu vay vốn và ảnh hưởng đến lãi suất.
4. Tâm lý thị trường: Sự biến đổi trong tâm lý của nhà đầu tư và người tiêu dùng có thể ảnh hưởng đến lãi suất. Sự lo ngại về tương lai có thể làm tăng nhu cầu về an toàn, dẫn đến việc tăng lãi suất.
5. Thị trường tài chính toàn cầu: Sự biến đổi trong thị trường tài chính toàn cầu có thể làm tăng rủi ro lãi suất. Sự thay đổi trong tình hình tài chính quốc tế có thể ảnh hưởng đến sự lạm phát, chính trị, và tâm lý thị trường.
6. Biến động tỷ giá: Sự biến đổi trong tỷ giá hối đoái cũng có thể ảnh hưởng đến rủi ro lãi suất. Tăng giá trị của đồng tiền có thể làm giảm cầu tiêu dùng và đầu tư, dẫn đến việc giảm lãi suất.
7. Biến động thị trường tài sản: Sự biến đổi trong giá cả thị trường chứng khoán và bất động sản có thể ảnh hưởng đến rủi ro lãi suất. Nếu thị trường tài sản giảm giá mạnh, ngân hàng có thể tăng lãi suất để bù đắp rủi ro tăng cao.

Tóm lại, rủi ro lãi suất phụ thuộc vào nhiều yếu tố kinh tế, chính trị và tâm lý thị trường. Các yếu tố này có thể tương tác và gây ra biến đổi không đoán trước được trong mức lãi suất.

Quản lý rủi ro lãi suất như thế nào?

Quản lý rủi ro lãi suất là một quá trình quan trọng để bảo vệ khỏi biến động không mong đợi trong lãi suất có thể ảnh hưởng đến lợi nhuận và tài chính tổng thể của một tổ chức hoặc cá nhân. Dưới đây là một số cách để quản lý rủi ro lãi suất:

1. Phân tích và dự đoán lãi suất: Theo dõi thị trường tài chính để hiểu xu hướng và dự đoán biến động trong lãi suất. Các chỉ số kinh tế, sự kiện chính trị và tài chính đều có thể ảnh hưởng đến lãi suất. Cố gắng đoán trước các biến động có thể giúp bạn chuẩn bị phản ứng phù hợp.
2. Xây dựng danh mục đa dạng: Đầu tư vào nhiều loại tài sản khác nhau có thể giúp giảm thiểu rủi ro. Đa dạng hóa danh mục đầu tư trong các loại tài sản như cổ phiếu, trái phiếu, bất động sản, và tiền gửi sẽ giúp bạn hạn chế tác động của biến đổi lãi suất đối với tài sản của mình.
3. Sử dụng hợp đồng tương lai lãi suất: Hợp đồng tương lai lãi suất cho phép bạn cố định mức lãi suất trong tương lai, giúp bảo vệ bạn khỏi biến động lãi suất. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng việc sử dụng hợp đồng tương lai cũng mang theo một số rủi ro và yêu cầu hiểu biết về thị trường tài chính.
4. Sử dụng sản phẩm tài chính bảo hiểm rủi ro: Có thể sử dụng các sản phẩm tài chính như tùy chọn hoặc quyền chọn lãi suất để bảo vệ khỏi biến đổi không mong đợi trong lãi suất. Những sản phẩm này cho phép bạn mua quyền, nhưng không phải nghĩa vụ, để mua hoặc bán với mức lãi suất cố định trong tương lai.
5. Theo dõi và điều chỉnh liên tục: Thị trường tài chính luôn thay đổi, và do đó, quản lý rủi ro lãi suất cần được thực hiện một cách liên tục. Theo dõi sát sao các biến động trong thị trường và điều chỉnh chiến lược quản lý rủi ro khi cần thiết.
6. Xây dựng kế hoạch tài chính linh hoạt: Có một kế hoạch tài chính linh hoạt có thể giúp bạn ứng phó với những thay đổi bất ngờ trong lãi suất. Điều này bao gồm việc xây dựng dự trữ tài chính và xác định cách thức ứng phó với các tình huống khác nhau.

Lời kết

Rủi ro lãi suất có sự ảnh hưởng đa dạng và phức tạp đối với nhiều khía cạnh của kinh tế và tài chính, từ tài sản tài chính, đầu tư, đến tiền vay cá nhân và hoạt động kinh doanh. Hi vọng qua bài viết trên đã giúp các bạn hiểu thêm về rủi ro lãi suất là gì? đặc điểm, phân loại và cách quản trị rủi ro lãi suất.

Hãy tiếp tục theo dõi Cafebit để nắm bắt thêm các thông tin về đầu tư, kinh tế, crypto để giúp chúng ta giảm thiểu hơn về các rủi ro trong đầu tư các bạn nhé!