Có những giai đoạn nhà nước cần phải thực hiện huy động nguồn vốn từ nhiều cá nhân tổ chức cả trong và quốc tế. Những khoản vay này được sử dụng cho các mục đích khác nhau nhưng tóm lại vẫn là vì mục tiêu phát triển cho nền kinh tế nước nhà. Các khoản vay đó còn được gọi là nợ công. Vậy nợ công là gì? Chúng ta cùng tìm hiểu kỹ hơn dưới bài viết sau nhé!

Nợ công là gì?

Nợ công là tổng số nợ của chính phủ, bao gồm nợ trong nước và nợ nước ngoài. Nợ công được hình thành khi chính phủ đi vay để bù đắp thâm hụt ngân sách. Thâm hụt ngân sách là tình trạng chi tiêu của chính phủ vượt quá thu nhập.

Nợ công có thể được phân loại theo nhiều cách khác nhau, bao gồm:

  • Theo chủ thể cho vay: Nợ công có thể là nợ trong nước, khi chính phủ vay từ các tổ chức hoặc cá nhân trong nước, hoặc nợ nước ngoài, khi chính phủ vay từ các tổ chức hoặc cá nhân nước ngoài.
  • Theo thời hạn trả nợ: Nợ công có thể là nợ ngắn hạn, khi thời hạn trả nợ dưới một năm, hoặc nợ dài hạn, khi thời hạn trả nợ trên một năm.
  • Theo mục đích vay: Nợ công có thể là nợ cho đầu tư, khi chính phủ vay để tài trợ cho các dự án đầu tư, hoặc nợ cho chi thường xuyên, khi chính phủ vay để tài trợ cho các khoản chi thường xuyên như chi lương, chi phúc lợi,...
Nợ công là gì?
Nợ công là gì?

Nguyên nhân của nợ công

Nguyên nhân của nợ công là do sự mất cân bằng thu chi dẫn đến thâm hụt ngân sách. Nhu cầu chi tiêu công của Chính phủ quá lớn, trong khi nguồn thu ( thuế, phí,…) không đủ đáp ứng nhu cầu buộc Chính phủ phải đi vay tiền thông qua nhiều hình thức ( phát hành trái phiếu, công trái,…)

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến nợ công tăng cao, bao gồm:

  • Thâm hụt ngân sách: Khi chi tiêu của chính phủ vượt quá thu nhập, chính phủ sẽ phải đi vay để bù đắp thâm hụt ngân sách.
  • Chi tiêu công không hiệu quả: Chi tiêu công không hiệu quả có thể dẫn đến tăng nợ công, vì chính phủ phải đi vay để tài trợ cho các khoản chi không mang lại hiệu quả kinh tế.
  • Tăng trưởng kinh tế thấp: Tăng trưởng kinh tế thấp có thể dẫn đến giảm thu ngân sách, từ đó làm tăng thâm hụt ngân sách và nợ công.
  • Lãi suất thấp: Lãi suất thấp khiến cho việc đi vay của chính phủ trở nên rẻ hơn, từ đó có thể khuyến khích chính phủ vay nhiều hơn.

Ưu và nhược điểm của nợ công

Ưu điểm

  • Hỗ trợ đầu tư phát triển: Nợ công có thể được sử dụng để tài trợ cho các dự án đầu tư phát triển, chẳng hạn như xây dựng cơ sở hạ tầng, giáo dục, y tế,... Các dự án này có thể giúp thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và cải thiện đời sống của người dân.
  • Giảm gánh nặng thuế: Nợ công có thể được sử dụng để bù đắp bội chi ngân sách, giúp giảm gánh nặng thuế cho người dân và doanh nghiệp.
  • Tăng cường khả năng cạnh tranh: Nợ công có thể giúp chính phủ huy động nguồn lực từ bên ngoài, giúp tăng cường khả năng cạnh tranh của nền kinh tế.

Nhược điểm

  • Gánh nặng lãi suất: Nợ công phải được trả lãi, và khoản lãi này có thể trở thành gánh nặng đối với ngân sách nhà nước.
  • Rủi ro tài chính: Nếu chính phủ không thể trả nợ đúng hạn, có thể dẫn đến khủng hoảng tài chính.
  • Làm giảm tiết kiệm: Nợ công có thể làm giảm tiết kiệm của người dân, vì người dân sẽ có ít tiền hơn để tiết kiệm khi chính phủ vay nợ.

Ai là người trả nợ công

Chính phủ có trách nhiệm bố trí ngân sách trung ương để trả nợ của Chính phủ. Mức vay mới để trả nợ gốc nằm trong tổng mức vay của ngân sách nhà nước hằng năm được Quốc hội quyết định.

Về mặt lý thuyết, chính phủ là người phải trả nợ công. Tuy nhiên, chính phủ không có nguồn lực để trả nợ nếu không có sự đóng góp của người dân. Người dân đóng góp cho việc trả nợ công thông qua các khoản thuế và phí mà họ phải nộp cho chính phủ.

Cụ thể, người dân phải trả nợ công thông qua các khoản thuế sau:

  • Thuế thu nhập cá nhân
  • Thuế thu nhập doanh nghiệp
  • Thuế giá trị gia tăng
  • Thuế tiêu thụ đặc biệt
  • Thuế bảo vệ môi trường
  • Thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu

Ngoài ra, người dân cũng phải trả nợ công thông qua các khoản phí sau:

  • Phí sử dụng đường bộ
  • Phí sử dụng điện
  • Phí sử dụng nước
  • Phí sử dụng dịch vụ y tế
  • Phí sử dụng dịch vụ giáo dục

Do đó, có thể nói rằng tất cả mọi người, dù trực tiếp hay gián tiếp, đều phải góp phần trả nợ công.

Một số cách để giảm nợ công

Nợ công là tổng số nợ của chính phủ, bao gồm nợ trong nước và nợ nước ngoài. Nợ công tăng cao có thể gây ra nhiều rủi ro cho nền kinh tế, như làm giảm tăng trưởng kinh tế, tăng lạm phát, và suy thoái kinh tế.

Có nhiều cách để giảm nợ công, bao gồm các biện pháp tăng thu và giảm chi.

Các biện pháp tăng thu

  • Tăng thuế: Tăng thuế là một biện pháp trực tiếp để tăng thu ngân sách nhà nước. Tuy nhiên, việc tăng thuế cần được thực hiện một cách hợp lý để không gây ảnh hưởng tiêu cực đến nền kinh tế.
  • Thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI): FDI có thể góp phần tăng thu ngân sách nhà nước thông qua các khoản thuế thu từ các doanh nghiệp FDI.
  • Bán tài sản nhà nước: Việc bán tài sản nhà nước có thể mang lại một khoản thu lớn cho ngân sách nhà nước.

Các biện pháp giảm chi

  • Giảm chi thường xuyên: Chi thường xuyên bao gồm các khoản chi như chi lương, chi phúc lợi, chi an sinh xã hội,... Việc giảm chi thường xuyên cần được thực hiện một cách thận trọng để không ảnh hưởng đến đời sống của người dân và sự phát triển của đất nước.
  • Giảm chi đầu tư: Chi đầu tư là chi cho các dự án phát triển kinh tế - xã hội. Việc giảm chi đầu tư cần được thực hiện một cách hợp lý để không ảnh hưởng đến tốc độ tăng trưởng kinh tế.
  • Xử lý nợ xấu: Nợ xấu là những khoản nợ không có khả năng thu hồi. Việc xử lý nợ xấu có thể giúp giảm chi cho ngân sách nhà nước.

Việt nam đang nợ công bao nhiêu

Theo báo cáo của Bộ Tài chính, đến cuối năm 2023, nợ công của Việt Nam khoảng 4 triệu tỷ đồng, khoảng 39-40% GDP, giảm từ mức 42,7% GDP năm 2021. Nợ Chính phủ khoảng 3,7 triệu tỷ đồng, khoảng 36-37% GDP, giảm từ mức 38,7% GDP năm 2021.

Lời kết

Nợ công có thể mang lại cả lợi ích và rủi ro cho nền kinh tế. Việc sử dụng nợ công cần được cân nhắc kỹ lưỡng để đảm bảo lợi ích tối đa và giảm thiểu rủi ro.